Raportowanie w zakresie zrównoważonego rozwoju – na co powinniśmy się przygotować w zw. z wejściem w życie dyrektywy CSRD

W dniu 5 stycznia 2023 weszła w życie Dyrektywa CSRD o raportowaniu w zakresie zrównoważonego rozwoju, która w istotny sposób zmienia obowiązki sprawozdawczości korporacyjnej związane z wpływem działalności przedsiębiorców na klimat oraz środowisko.

W najbliższych latach duże europejskie przedsiębiorstwa oraz małe i średnie przedsiębiorstwa notowane na rynku regulowanym będą musiały publikować wystandaryzowane sprawozdania dotyczące zrównoważonego rozwoju. Dyrektywa CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive) będzie mieć kluczowe znaczenie dla  zrównoważonego finansowania tworząc przejrzyste i ujednolicone zasady raportowania w zakresie zrównoważonego rozwoju co niewątpliwie będzie miało również wpływ na przeciwdziałanie zjawisku „greenwashingu”.

Wprowadzenie Dyrektywy CSRD

Od dłuższego czasu zwraca się uwagę, że spółki oraz inne podmioty nie powinny działać wyłącznie dla zysku a powinny realizować wartości ważne społecznie. Z tego przekonania zrodziła się koncepcja ESG (Enviroment, Social, Governance), która zwraca uwagę na skutki działania korporacji na środowisko, społeczeństwo oraz zasady ładu korporacyjnego.

Obowiązująca dotychczas Dyrektywa NFRD (Nonfinancial Disclosure Reporting Directive) obligowała do  ujmowania w swoich sprawozdaniach z działalności dodatkowego oświadczenia na temat informacji niefinansowych. W ramach tych informacji prezentowane są przeważnie informacje dotyczące kwestii środowiskowych, społecznych, pracowniczych czy poszanowania praw człowieka. Z uwagi jednak na brak wystandaryzowanych reguł i wymogów w zakresie raportowania niefinansowego oraz brak jednolitego standardu Dyrektywa NFRD dawała zbyt dużą swobodę i nie gwarantowała uczestnikom obrotu i innym zainteresowanym możliwości porównywania informacji zawartych w sprawozdaniach różnych podmiotów, a jednocześnie sprzyjała zjawisku „greenwashingu” polegającemu na tworzeniu przyjaznego dla środowiska wizerunku poprzez publikowanie wybiórczych czy wręcz nieprawdziwych informacji dotyczących działalności danego podmiotu i stosowanych przez niego praktyk.

W związku z licznymi głosami krytycznymi kierowanymi pod adresem Dyrektywy NFRD, w listopadzie 2022 roku po ponad półtorarocznych pracach Parlament Europejski, a następnie także Rada Unii Europejskiej zatwierdziły projekt Dyrektywy CSRD, która w znacznym stopniu ujednolici zakres i sposób przekazywanych informacji w zakresie zrównoważonego rozwoju, w tym m.in. poprzez wprowadzenie obowiązku przeprowadzenia badania istotności zgodnie z zasadą podwójnej istotności, przygotowanie raportu zgodnie z jednolitymi unijnymi standardami, obowiązek uwzględnienia w raporcie taksonomii, wprowadzenie jednolitego formatu prezentacji raportu (oraz odpowiednich tagów), a także konieczność zbadania raportu przez niezależny podmiot.

Kogo i kiedy obejmą wymogi Dyrektywy CSRD?

Obecnie zgodnie z ustawą o rachunkowości, którą implementowano dyrektywę NFRD podmiotami zobligowanymi do raportowania informacji niefinansowych zobowiązane są duże podmioty zatrudniające powyżej 500 pracowników oraz spełniające kryterium finansowe : 85 000 000 zł  w przypadku sumy aktywów bilansu lub 170 000 000 zł w przypadku przychodów netto. Nowe obowiązki w zakresie raportowania ESG wynikające z dyrektywy CSRD wdrażane będą w następujących trzech etapach:

W pierwszej kolejności obejmą one podmioty, które już obecnie zobowiązane są do raportowania informacji niefinansowych, a które będą zobowiązane do raportowania na podstawie dyrektywy CSRD po raz pierwszy za rok obrotowy rozpoczynający się 1 stycznia 2024 roku tj. w roku 2025.

Następnie, obowiązki wynikające z Dyrektywy CSRD obejmą tzw. „duże jednostki” czyli podmioty spełniające co najmniej dwa z następujących kryteriów: zatrudniające powyżej 250 pracowników, wykazujące sumę bilansową powyżej 20 000 000 EUR lub wykazujące przychody netto powyżej 40 000 000 EUR. Podmioty te zobowiązane będą do raportowania na podstawie dyrektywy CSRD po raz pierwszy za rok obrotowy rozpoczynający się 1 stycznia 2025 roku tj. w roku 2026.

Ostatnią grupą podmiotów, które zobowiązane będą do raportowania na podstawie dyrektywy CSRD są małe i średnie przedsiębiorstwa notowane na rynku regulowanym, których obowiązek raportowania zrównoważonego rozwoju powstanie po raz pierwszy za rok obrotowy rozpoczynający się 1 stycznia 2026 roku tj. w roku 2027.

Czy Dyrektywa CSRD będzie mieć również zastosowanie do podmiotów spoza Unii Europejskiej?

Oprócz wskazanych wcześniej trzech grup podmiotów, zakresem zastosowania Dyrektywy CSRD zostaną również objęte podmioty spoza Unii Europejskiej.  Podmioty, które osiągną roczny obrót netto w Unii Europejskiej przekraczający 150 mln EUR za każdy z ostatnich dwóch kolejnych lat obrotowych oraz, będą mieć co najmniej jedną dużą spółkę zależną, jedną spółka zależną notowaną na rynku regulowanym Unii Europejskiej lub jeden oddział w Unii Europejskiej, który wygenerował ponad 40 mln euro w rocznym obrocie netto poprzedniego roku obrotowego będą zobowiązane do raportowania w zakresie zrównoważonego rozwoju od 1 stycznia 2028 roku.

Jakie standardy raportowania zrównoważonego rozwoju będą miały zastosowanie?

Dyrektywa CSRD będzie wymagać od spółek ujawniania informacji z wykorzystaniem szczegółowego zestawu standardów raportowania zrównoważonego rozwoju. W dniu 23 listopada  2022 r. EFRAG (Europejska Grupa Doradcza ds. Sprawozdawczości Finansowej) przedstawiła Komisji Europejskiej ostateczną wersję przygotowanych standardów ESRS, który Komisja Europejska przyjmie w ostatecznej formie do 30 czerwca 2024 r.

W ESRS szczegółowo określono zakres informacji, które podmioty zobowiązane na mocy CSRD będą musiały publikować. Obejmują one m.in. informacje dotyczące:

1. kwestii środowiskowych – w tym: zmian klimatu, zanieczyszczeń, zasobów wodnych i morskich, bioróżnorodności i ekosystemów oraz wykorzystania zasobów i gospodarki o obiegu zamkniętym;
2. kwestii społecznych – w tym: zatrudnienie, pracownicy w łańcuchu wartości, społeczności narażone oraz konsumenci i użytkownicy końcowi); oraz
3. ładu korporacyjnego tj. odnoszący się do postępowania w biznesie.

Szczególny nacisk kładzie się na ujawnienia emisji gazów cieplarnianych.

Aby zminimalizować utrudnienia dla podmiotów, które już przekazują informacje dotyczące zrównoważonego rozwoju, ESRS uwzględni istniejące standardy i ramy sprawozdawczości i rachunkowości dotyczącej zrównoważonego rozwoju. W tym właśnie celu trwają obecnie  dyskusje między Komisją Europejską, EFRAG i ISSB (Radą Międzynarodowych Standardów Zrównoważonego Rozwoju) w celu osiągnięcia jak największego stopnia harmonizacji pomiędzy ramami europejskimi a planowanymi światowymi standardami ISSB.

Na czym polega podwójna istotność?

Dyrektywa CSRD doprecyzowuje obowiązek przekazywania informacji w stopniu niezbędnym do zrozumienia rozwoju, wyników i sytuacji jednostki, a także wpływu działalności jednostki na kwestie środowiskowe, społeczne i pracownicze, poszanowanie praw człowieka oraz przeciwdziałanie korupcji i łapownictwu. W postanowieniach Dyrektywy CSRD nałożono zarówno wymóg przekazywania informacji dotyczących sposobu, w jaki kwestie związane ze zrównoważonym rozwojem wpływają na daną jednostkę, jak i wymóg przekazywania informacji na temat wpływu działań podejmowanych przez jednostkę na ludzi i środowisko.

Innymi słowy, przekazywane informacje muszą ujęte być zarówno z perspektywy „od zewnątrz do wewnątrz” czyli w jaki sposób czynniki zewnętrzne związane ze zrównoważonym rozwojem wpływają na sytuację danego podmiotu, w szczególności z punktu widzenia ryzyk i wpływu związanego z kondycją finansową i wynikami operacyjnymi. Ponadto, przekazywane informacje muszą być ujęte również z perspektywy „od wewnątrz na zewnątrz” (określanej również jako perspektywa środowiskowa lub społeczna), która sprowadza się do przedstawienia wpływu działań danego podmiotu na otoczenie.

Co ważne, podmioty zobowiązane powinny rozważyć każdą perspektywę istotności z osobna i ujawnić zarówno informacje istotne z punktu widzenia obydwu tych perspektyw, jak i informacje istotne z punktu widzenia tylko jednej z nich.

Gdzie zamieszczane będą informacje dotyczące zrównoważonego rozwoju?

W przeciwieństwie do postanowień NFRD, podmioty objęte zakresem CSRD będą musiały zgłaszać informacje dotyczące zrównoważonego rozwoju w wyraźnie widocznej części swoich sprawozdań. Zdaniem Komisji Europejskiej dzięki takiemu rozwiązaniu związek między informacjami finansowymi a informacjami dotyczącymi zrównoważonego rozwoju stanie się jaśniejszy, a także poprawi się dostępność danych dla osób zainteresowanych wzajemnym oddziaływaniem informacji finansowych i dotyczących zrównoważonego rozwoju.

Kto zweryfikuje informacje dotyczące zrównoważonego rozwoju?

W przeciwieństwie do Dyrektywy NFRD, Dyrektywa CSRD przewiduje poddanie informacji ESG badaniu biegłego rewidenta lub firmy audytorskiej. Dopuszcza także możliwość powierzenia takiego badania niezależnemu dostawcy usług atestacyjnych. Na chwilę obecną nie wiadomo jeszcze czy z możliwości tej skorzysta Polski Ustawodawca.

Co ważne, do czasu wydania przez Komisję Europejską odpowiedniego standardu (co ma nastąpić do 2028 roku) badanie sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju będzie przeprowadzane w na poziomie ograniczonej pewności. Docelowo badanie ma jednak być przeprowadzane na poziomie wystarczającej pewności, czyli takim jak obecnie dla sprawozdań finansowych.

Podsumowanie

Niewątpliwie Dyrektywa CSRD wprowadzi spore zmiany, przede wszystkim rozszerzając zakres raportowania zrównoważonego rozwoju i tworząc znacznie bardziej kompleksowy i ujednolicony zestaw standardów tego raportowania, którego wprowadzenie pomoże rozwiązać problemy związane z brakiem porównywalności danych dotyczących zrównoważonego rozwoju, a tym samym znacznie utrudni rozwój zjawiska „greenwashingu”.